Rozwój mowy dziecka: kluczowe umiejętności w różnych etapach rozwoju

Czy zastanawialiście się, jakie umiejętności językowe powinno opanować dziecko w określonym wieku? Rozwój mowy to proces pełen fascynujących etapów – od pierwszych dźwięków po pełne zdania. Każdy wiek niesie ze sobą określone umiejętności, które są ważne dla prawidłowego rozwoju komunikacji. Jakie to umiejętności?

• nawiązywać kontakt wzrokowy,
• reagować na swoje imię,
• wypowiadać pierwsze słowa,
• posługiwać się samogłoskami A, I, E oraz niektórymi spółgłoskami (B, P, M, D),
• naśladować odgłosy zwierzątek, ulubionych zabawek i używać wyrażeń dźwiękonaśladowczych do nazywania przedmiotów,
• wykonywać niektóre gesty i dźwięki (np. gest wskazywania palcem, pożegnania: „PA, PA”),
• w czasie snu mieć zamknięte usta i oddychać noskiem.

Między pierwszym a drugim rokiem życia dziecko powinno:

• rozumieć i reagować na proste komunikaty,
• wypowiadać około 10 wyrazów i systematycznie poszerzać swój słownik,
• wypowiadać większość samogłosek i wybrane spółgłoski (B, P, D, T, N, M, K, G, L),
• samodzielnie wskazywać i próbować nazywać znane sobie przedmioty, ulubione zabawki, niespodziewane sytuacje (np. reagować na widok lecącego samolotu lub szczekającego pieska),
• używać wyrażeń dźwiękonaśladowczych i własnych tworów językowych do określenia rzeczy lub sytuacji,
• jeść z pomocą dorosłego pokarmy o różnej konsystencji,
• pić z kubeczka z pomocą osoby dorosłej,
• w czasie snu mieć zamknięte usta i oddychać noskiem.

Między 12 a 24 miesiącem życia maluch upraszcza i zniekształca wyrazy. Często wymawia tylko początek lub koniec słowa.

Między drugim a trzecim rokiem życia dziecko powinno:

• rozumieć proste polecenia,
• wypowiadać około 300 słów,
• wymawiać wszystkie samogłoski oraz wybrane spółgłoski (np. M, P, B, F, T, D, N, K, G, oraz ich zmiękczenia, a także Ś, Ź, Ć, DŹ),
• odpowiadać na proste pytania,
• coraz częściej wypowiadać się zwrotami dwuwyrazowymi („mama am”, „ja siam”),
• próbować samodzielnie jeść łyżeczką i widelcem,
• w czasie snu mieć zamknięte usta i oddychać noskiem.

Między 24 a 36 miesiącem życia dziecko miesza formy gramatyczne i części mowy. Może rozmawiać ze sobą lub swoimi zabawkami. W czasie mówienia dziecko NIE wkłada języka między zęby.

Między trzecim a czwartym rokiem życia dziecko powinno:

• rozumieć coraz bardziej złożone polecenia,
• wymawiać około 1000 słów,
• wymawiać wszystkie samogłoski i wiele spółgłosek (np. M, N, P, B, T, D, K, G, H, F, W, Ł oraz ich zmiękczenia, a także głoski ciszące: Ś, Ź, Ć, DŹ, które często zastępują głoski: S, Z, C, DZ),
• budować coraz dłuższe zdania,
• zadawać dużo pytań,
• rozpoznawać 4 kolory,
• w czasie snu mieć zamknięte usta i oddychać noskiem,
• samodzielnie pić z kubeczka,
• posługiwać się widelcem i łyżką.

W czasie mówienia dziecko NIE wkłada języka między zęby.

Między czwartym a piątym rokiem życia dziecko powinno:

• rozumieć związki przyczynowo-skutkowe,
• realizować wszystkie samogłoski, większość spółgłosek, choć nadal może nie wymawiać SZ, Ż, CZ, DŻ i R (to proces, nie pośpieszajmy dziecka),
• właściwie wymawiać i różnicować „S, Z, C, DZ” oraz „Ś, Ź, Ć, DŹ”,
• wymawiać około 1500/2000 słów (a rozumieć jeszcze więcej),
• opowiadać krótką historyjkę lub bajkę,
• nazywać cechy przedmiotów (np. duży, mały),
• rozpoznawać i nazywać kolory,
• zadawać bardzo dużo pytań,
• jeść samodzielnie widelcem i łyżeczką,
• pić z kubka oraz przez słomkę,
• spać z zamkniętą buzią i oddychać przez nos.

Mowa czterolatka jest coraz bardziej zrozumiała dla obcego otoczenia.

Między piątym a szóstym rokiem życia dziecko powinno:

• posługiwać się całymi zdaniami,
• wypowiadać około 2000 słów,
• właściwie wymawiać i różnicować prawie wszystkie głoski, coraz częściej wymawiać głoskę „R”,
• prawidłowo realizować tzw. trzy szeregi dentalizowane – to znaczy wyraźnie odróżniać: S/SZ/Ś, C/Ć/CZ, Z/Ź/Ż, DZ/DŹ/DŻ. Np. właściwie wypowiedzieć i wskazać słowa: KASZA, KASA i KASIA,
• chętnie opowiadać o przebiegu jakiegoś zdarzenia, uwzględniając zależności przyczynowo-skutkowe,
• w swoich wypowiedziach nazywać cechy przedmiotów i swobodnie określać relacje przestrzenne,
• wykazywać ciekawość poznawczą, zadawać wiele pytań,
• jeść samodzielnie, kroić plastikowym nożykiem, starać się utrzymać czystość wokół miejsca, w którym jadło,
• żuć i połykać pokarmy z zamkniętymi ustami.

• dysponować właściwą wymową wszystkich głosek języka polskiego,
• wypowiadać się na zadany temat,
• udzielać odpowiedzi i zadawać pytania,
• znać i używać przynajmniej 3000 słów,
• podobnie jak na wcześniejszych etapach, spać z zamkniętą buzią, oddychać nosem, używać sztućców, żuć i połykać pokarmy z zamkniętymi ustami.